Yaşadığımız hayata bakacak olursak. Her birimiz ucundan kıyısından kendimizi bir sosyal gruba ait hissediyoruz. Zamanla ait odluğumuz sosyal grup ile özdeşleşiyoruz. Bu grubun dışındakiler artık öteki niteliği kazanıyor. Sosyal grubumuza aidiyet duygumuz geliştikçe katılaşıyoruz ve merhamet duygumuzu kaybediyoruz. Empati yapma yeteneğimiz hiç gelişmiyor ya da kayboluyor.
Türk’ün Türk’e propagandası diye bir söz var. Bu teknik ve taktik kılcal damarlarımıza kadar işlemiş. Her sosyal grup kendi mensuplarına kendisinin propagandasını yapıyor. Grup üyeleri sürekli birbirlerini olumluyorlar. İster istemez zamanla dışarıdakilere yabancılaşıyorlar. Bu tespitlerim yaşadığım hayat üzerindedir. Meraklı biri olduğumdan muhafazakarların kalkınma, cemaatlerin insan tasavvuru, solcuların mücadele, milliyetçilerin Türklüğün tanımı toplantılarına katılıyorum. Kamuya açık bu toplantıların hiç birisinde, diğerlerinden birini göremiyorum. Merak yok, cesaret yok, empati yok; ben bilirim var, ait olduğu sosyal grubun zırhına bürünmek var, önyargı var. En naif grup olan sanatçılar ve sanatseverler bile farklı ortamların insanları olabiliyorlar. Köyden kente göçün en hızlı ve sorunlarında buna paralel olarak en yakıcı şekilde yaşandığı yetmişli ve seksenli yıllarda, sorunların sonucu ve kaynağı olan varoşlar, Orhancı ve Ferdici olarak ikiye ayrılmıştı. Bi düşünün bakalım ne kadar mesafe kat ettik.
Böyle gitmez, böylesi bir toplumu sürdürülebilir görmüyorum, bir yerlerden başlamak lazım. Ben empati kavramı üzerinden başlayalım derim. Kısacası toplumun empati yapabilen insanlara ihtiyacı var.
Anlamını az bildiğimiz, az kullandığımız ve az değer verdiğimiz bir kavramdır empati. Halbuki, hangimiz iletişim üzerine bir kurs veya seminerde katılmış isek, görürüz ki iletişimin vazgeçilmez ve temel konularından biridir empati. İletişim olgusu ise insanın vazgeçilmez özeliklerinden ve ihtiyaçlarından biridir. Unutmayalım, sağlıklı bir iletişim, hem kendimizin hem de etrafımızın mutluluğunu sağlayan bir süreçtir.
Empati; kendimizi iletişim halinde olduğumuz kişinin yerine koyabilmektir. Yani bir süreliğine de olsa muhatap olduğumuz kişinin sosyal dünyasına ve iç dünyasına girip, onun içinde bulunduğu şartlarda, onun gibi düşünmeyi denemek ve bunu başarabilmektir. Bu tanımı tam olarak bildiğimizden emin değilim. Tanımı bilenlerimizin anlamı içselleştirdiklerinden emin değilim. Empati yapabilmek, şüphesiz tanımını yapmaktan daha zordur. Empati yapabilmek için öncelikle sağlam bir bilgiye sahip olmak gerekir. İletişim halinde olduğumuz kişinin sosyal çevresini, iç dünyası, hayattan beklentileri ve sizden beklentilerini az çok biliyor olmanız gerekir. Bilgi sahibi değilsek, kendimizi kimsenin yerine koyamayız.
Empati, Fransızca kökenli bir sözcük. Bazı kavramlar kültürümüze sözcük ile birlikte girer. Bazı kavramlar ise zaten vardır. Dışarıdan gelen sözcük, sizdeki sözcüğü kovar ve kavramın şekil değiştirmesine neden olur. Bizim toplumumuz, empati sözcüğü söz dağarcığımıza girinceye kadar, bu kavramdan yoksun muydu? Ben merhamet sözcüğünün empati sözcüğüne az da olsa karşılık geldiğini düşünüyorum. Merhamet bir kimsenin bir diğer canlının içine düştüğü kötü durumdan dolayı üzüntü duyması, acıma duygusu oluyor. İnsan neden merhametli olur ki? Ya da hangi insan merhametlidir. Herhalde diğer canlının hissettiği üzüntü ve acıyı hissedebilen insan bu duyguyu yaşar.
Empati yapabildiğimiz kadar merhametli/vicdanlı oluyoruz, ne kadar empati yoksunu isek o kadar katı/güçlü oluyoruz. İstediğimiz nedir merhamet mi, güç mü?
